ایران و قفقاز جدید
تاریخ انتشار: ۳۰ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۵۵۹۸۱۱
محیط منطقه ای ایران واجد ویژگی هایی است که کشورهای بسیار اندکی از چنین ویژگی ها و شرایطی برخوردارند؛ دگرش های ژئوپلیتیکی، بحران و جنگ های مزمن، مناقشات هویتی و تغییرات مرزی- سرزمینی از جمله این مولفه های با دوام در محیط امنیتی ایران هستند.
حوزه آسیای میانه و قفقاز از جمله این حوزه های راهبردی ایران محسوب می شود که تغییرات ژئوپلیتیکی بسیطی را به خود دیده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آغاز جنگ اول قره باغ در سال ۱۹۸۹ میلادی میان ساکنان ارمنی و آذری این منطقه و به تبع آن ورود دو کشور تازه استقلال یافته ارمنستان و جمهوری آذربایجان به این جنگ، باعث ایجاد یک بحران فراگیر در این منطقه شد.
این بحران که ناشی از درهم آمیختگی های هویتی- قومیتی، مداخله قدرت های فرامنطقه ای، اصطکاک منافع بازیگران منطقه ای و ساختار متزلزل داخلی هر دو کشور به ویژه جمهوری اذربایجان بود، هرچند با آتش بش موقت در سال ۱۹۹۴میلادی متوقف شد اما جمهوری آذربایجان قره باغ کوهستانی و ۲۰ درصد از خاک خود را از دست داد که این روند به عنوان آتشی زیر خاکستر، احتمال تصاعد بحران در این منطقه را افزایش می داد.
در جنگ دوم قره باغ (۲۰۲۰) که ۴۴ روز به طول انجامید، همراه با تغییرات جدید در دو کشور، جمهوری اذربایجان توانست افزون بر ۲۰ درصد خاک سرزمینی، مناطقی از قره باغ را نیز به خاک خود برگرداند. در این سال ها، جمهوری آذربایجان برعکس شرایط در ارمنستان از انسجام داخلی با ساختار حاکمیتی یکپارچه، قدرت نظامی و حمایت های منطقه ای و فرامنطقه ای برخوردار بود.
با امضای توافق ۹ بندی نیمه شب ۹ نوامبر۲۰۲۰، آتش بس موقت میان دو طرف برقرار شد اما پس از ماه ها مذاکره بر سر بند ۹ توافق که اشاره به کریدور متقابل لاچین(اتصال قره باغ کوهستانی به خاک اصلی ارمنستان) و کریدور زنگزور(اتصال خاک جمهوری آذربایجان به نخجوان) داشت، تداوم اختلافات منجر به جنگ سوم قره باغ در شهریور۱۴۰۲ شد که این درگیری نظامی محدود با پیروزی جمهوری آذربایجان بر نیروهای جمهوری خودخوانده آرتساخ در قره باغ کوهستانی و پیوستن این منطقه مورد اختلاف به باکو همراه گردید. با تکمیل فرایند پیوستن منطقه قره باغ به جمهوری آدربایجان و تغییرات ژئوپلیتیکی جدید این پرسش به ذهن خطور می کند که الگوی رفتاری جمهوری اسلامی ایران چه خواهد بود و ایران در قبال این تغییرات جدید چه باید بکند؟
ایران از همان ابتدای بحران قره باغ تلاش کرد تا ورای بازیگری قدرت های فرامنطقه ای به بحران قره باغ به عنوان موضوعی منطقه ای نگاه کند و بر این رویکرد تاکید داشت که این بحران باید با حضور بازیگران منطقه ای حل و فصل شود. اما با ورود و مداخله دیگر بازیگران و طرح موضوع کریدور زنگزور و احتمال تغییرات ژئوپلیتیکی در مرزهای شمالی ایران، در عمل چالش های راهبردی میان باکو و تهران افزایش یافت. تهران و باکو اگرچه اشتراکات راهبردی و اقتصادی گسترده ای در همکاری و شراکت با یکدیگر دارند اما کریدور موسوم به زنگزور با ساختار فرامنطقه ای می توانست منافع ژئوپلیتیکی و منطقه ای ایران را تحت تاثیر خود قرار دهد، در چارچوب این ادراک راهبردی جمهوری آذربایجان، منافع اقتصادی و راهبردی ایران به شدت ضربه می دید و ایران ناچار به پذیرش محدودیت های ژئوپلیتیکی جدید برای عبور ترانزیتی از شمال به جنوب و بالعکس می شد. در چنین شرایطی و با وجود تنش ها و چالش های مرحله ای، ایران و جمهوری آذربایجان سرانجام با عبور از این تنش ها و به دلیل تغییرات جدید ژئوپلیتیکی یعنی تسلط کامل جمهوری آذربایجان بر منطقه قره باغ کوهستانی توانستند با احیا طرح ایران یعنی همکاری در فرمت منطقه ای ۳+۳ و برقراری مسیر ترانزیتی شرقی- غربی جمهوری آذربایجان- جمهوری نخجوان از طریق ایران، این چالش ها را مدیریت کنند.
با ثبات نسبی در حوزه قفقاز جنوبی، اکنون این منطقه در حال حرکت به یک وضعیت باثبات برای ایجاد زیرساخت های اقتصادی نوپا یا احیا زیرساخت های قدیمی به ویژه در حوزه ترانزیت، حمل و نقل و انرژی است. در این قالب، جمهوری آذربایجان و ارمنستان هرکدام به نسبت وضعیت ژئواکونومیکی خود تلاش می کنند تا با ابتکارات درون منطقه ای منافع اقتصادی خود را شکل دهند.
جمهوری آذربایجان و ارمنستان تلاش می کنند تا با عبور از چالش های پیشین، روابط اقتصادی دوجانبه را نیز شکل دهند. نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در جدیدترین اظهارنظر خود ضمن استقبال از طرح های ترانزیتی، از امادکی ایروان برای همکاری در جهت احیا مسیرهای ترانزیتی و ریلی سخن گفت. مسیر ریلی قدیمی اتحاد جماهیر شوروی که از جمهوری نخجوان آغاز و پس از عبور از مرز سرزمینی ارمنستان و از کناره رود ارس عبور کرده و به باکو می رسد یکی از همین مسیرهای ترانزیتی قدیمی است که جمهوری آذربایجان با احیا آن تلاش می کند تا دو مسیر ترانزیتی و راه آهن برای اتصال نخجوان به سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان تعریف کند؛ مسیر اول، مسیر زمینی است با عبور از ایران به نخجوان می رسد و در آینده نیز قابلیت اتصال به اروپا از طریق ترکیه را دارد و مسیر دوم نیز از همان مسیر قدیمی راه آهن ارمنستان عبور خواهد کرد. با کاهش تنش ها و دستیابی باکو و ایروان به یک طرح جامع صلح دایمی، ابتکاراتی به مانند مسیرهای کریدوری راه آهن شمال به جنوب(ایران-جمهوری آذربایجان- روسیه) و مسیر ترانزیت زمینی(ایران- ارمنستان-گرجستان- روسیه) با سرعت بیشتری توسعه خواهد یافت.
در این چارچوب، جمهوری اسلامی ایران با شرایط جدیدی روبروست که باید خود را با واقعیت های جدید منطقه ای انطباق داده و منافع ملی(اقتصادی و راهبردی) خود را پیگیری کند. انطباق یکی از رویکردهای سیاست خارجی محسوب می شود که می توان به نوعی «منطقه گرایی سنتی» خواند در این رویکرد، براساس واقعیت های جدید، الگوی رفتاری واقع گرایانه عمل گرا(پراگماتیستی(برآورد هزین- فایده) مورد تاکید قرار می گیرد. در حوزه قفقاز به نظر می رسد که حتی مواضع اعلامی و اقدامی ساختار حاکمیتی ارمنستان نیز خود تاییدکننده پذیرش این واقعیت های جدید ژئوپلیتیکی از سوی ایروان است و ایران نیز می تواند در انطباق و همسویی با واقعیت های جدید منافع راهبردی و اقتصادی خود را پیگیری کند.
جهان روابط خارجی ۰ نفر برچسب‌ها جمهوری اسلامی ایران روسیه اتحاد جماهیر شوروی نیکول پاشینیان ایروان آسیای میانه جمهوری آذربایجان باکو ایران تهران ارمنستان ترکیهمنبع: ایرنا
کلیدواژه: جمهوری اسلامی ایران روسیه اتحاد جماهیر شوروی نیکول پاشینیان ایروان آسیای میانه جمهوری آذربایجان باکو ایران تهران ارمنستان ترکیه جمهوری اسلامی ایران روسیه اتحاد جماهیر شوروی نیکول پاشینیان ایروان آسیای میانه جمهوری آذربایجان باکو ایران تهران ارمنستان ترکیه رزرو هتل نزدیک حرم امام رضا اتحاد جماهیر شوروی جمهوری آذربایجان قره باغ کوهستانی واقعیت های جدید فرامنطقه ای منطقه ای چالش ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۵۵۹۸۱۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آذربایجان‌غربی جز استان‌های پیشرو در توسعه دیپلماسی منطقه‌ای است
استاندار آذربایجان‌غربی با اشاره به اینکه توسعه دیپلماسی منطقه‌ای از سیاست‌های مهم دولت سیزدهم است، گفت: آذربایجان‌غربی یکی از استان‌های پیشرو در توسعه دیپلماسی منطقه‌ای در کشور است.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از آذربایجان‌غربی، محمدصادق معتمدیان امروز _شنبه هشتم اردیبهشت_ در دیدار با سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در جمهوری خودمختار نخجوان با اشاره به اینکه دیپلماسی فعال منطقه‌ای و ارتباط با همسایگان از جمله اولویت‌ها و برنامه‌های مهم دولت سیزدهم است، اظهار کرد: آذربایجان‌غربی به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و همسایگی با چند کشور، در حوزه دیپلماسی فعال منطقه‌ای از استان‌های پیشرو بوده و در دولت سیزدهم توانسته ارتباطات خوبی با کشورهای همسایه در حوزه‌های مختلف به ویژه در حوزه اقتصادی ایجاد کند.
وی همچنین با اشاره به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مهم آذربایجان غربی در حوزه دیپلماسی منطقه‌ای، افزود: همسایگی با سه کشور، قرار گرفتن در مسیر کریدورهای اصلی از جمله شرق و غرب و غرب، جاده ابریشم، وجود مرز رسمی فعال با ترکیه و دسترسی به اروپا از طریق این کشور و زیرساخت‌های حمل و نقل از جمله سه فرودگاه و خطوط ریلی، موجب شده آذربایجان‌غربی نقش فعالی در دیپلماسی منطقه ایفا کند.
استاندار آذربایجان‌غربی به ظرفیت‌های بازگشایی مرز تمرچین برای اعزام زائرین اربعین حسینی و استقبال زائران خارجی از این امر نیز اشاره کرده و گفت: در سال گذشته ۱۰ هزار زائر خارجی از مرز تمرچین به کربلای معلی اعزام شدند که دو هزار نفر از این زائران، اهل کشور آذربایجان بودند و امسال نیز آذربایجان‌غربی آماده میزبانی از زائران خارجی است.
معتمدیان در پایان با اشاره به مشترکات فرهنگی تاریخی و مذهبی آذربایجان غربی با نخجوان، اضافه کرد: آماده افزایش روابط و گسترش تعاملات با جمهوری خودمختار نخجوان در راستای سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران هستیم.
کد خبر 748507
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»